Η Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα

Η προσάρτηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες εθνικές διεκδικήσεις που πρόβαλε η ελληνική κυβέρνηση προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, ήδη, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Στιγμιότυπο από τους εορτασμούς της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα. Στο κέντρο διακρίνεται ο Αντιναύαρχος Περικλής Ιωαννίδης, στρατιωτικός διοικητής των Δωδεκανήσων.

Ένα μήνα μετά την πτώση της Κρήτης, στις αρχές Ιουλίου του 1941, ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Εμμανουήλ Τσουδερός είχε προσδιορίσει σε απόρρητο υπόμνημά του προς τον βασιλέα Γεώργιο Β΄, ως «ελάχιστο όριο» των εθνικών διεκδικήσεων τις περιοχές της Βόρειας Ηπείρου, των Δωδεκανήσων, της Κύπρου αλλά και τη ρύθμιση των βόρειων συνόρων.  Από τις παραπάνω ελληνικές διεκδικήσεις περισσότερο ελπιδοφόρα διαγράφηκε στα χρόνια του πολέμου η προοπτική για οριστική επίλυση του Δωδεκανησιακού ζητήματος.

Η ελληνική κυβέρνηση, ήδη, από το τέλος του 1942, είχε εκφράσει ρητά τη διεκδίκησή της πάνω στα νησιά που βρίσκονταν αρχικά υπό ιταλική και στη συνέχεια υπό γερμανική κυριαρχία, ενώ, για τον ίδιο λόγο, επέμεινε στην συμμετοχή ελληνικών τμημάτων σε οποιαδήποτε πολεμική επιχείρηση που θα αναλάμβαναν οι Σύμμαχοι στην περιοχή αυτή. Η ενεργός συμμετοχή τμημάτων του Ιερού Λόχου, θα αποτελούσε ισχυρή προσημείωση για το μέλλον της Δωδεκανήσου από την ελληνική κυβέρνηση.

Στιγμιότυπο από τους εορτασμούς της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα.

Μετά την παράδοση του Γ΄ Ράιχ, τον Μάιο του 1945, οι ελληνικές δυνάμεις αναγκάστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποχωρήσουν κάτω από τις συμμαχικές πιέσεις με αποτέλεσμα στα επόμενα δύο χρόνια τα Δωδεκάνησα να παραμείνουν υπό βρετανική  στρατιωτική διοίκηση. Στις 31 Μαρτίου 1947, ο Άγγλος ταξίαρχος Parker παρέδωσε τελικά την εξουσία στον πρώτο Έλληνα στρατιωτικό διοικητή, αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη.

Καταλυτικός παράγοντας για την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα αποτέλεσε ο θετικός προσανατολισμός της αγγλικής διπλωματίας σε λύση που να ικανοποιεί τις ελληνικές θέσεις. Ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονυ Ήντεν, καθώς και το Φόρεϊν Όφφις υποστήριζε σθεναρά ότι η ιστορική παράδοση και το εθνικό αίσθημα των κατοίκων της Δωδεκανήσου είναι ελληνικά και ότι η διεκδίκηση των Ελλήνων είναι ισχυρά θεμελιωμένη. Η βρετανική αυτή τοποθέτηση υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική καθώς συνετέλεσε στην αποθάρρυνση και τυχόν απαιτήσεων που θα ήταν δυνατόν να προβάλει προς την κατεύθυνση των Δωδεκανήσων ο μόνος πιθανός ανταγωνιστής της Ελλάδος, η Τουρκία.

Η οριστική προσάρτηση των Δωδεκανήσων αποφασίστηκε τελικά στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι μεταξύ 29 Ιουλίου και 15 Οκτωβρίου 1946 με συμμετοχή των εκπροσώπων όλων των εθνών που είχαν συμμετάσχει στον πόλεμο εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο πρωθυπουργός Κ. Τσαλδάρης. Η ανταπόκριση της Συνδιάσκεψης στη διακηρυγμένη ελληνική θέση υπέρ της προσάρτησης της Δωδεκανήσου υπήρξε θετική.

 

Ο Υπουργός Εξωτερικών Κων/νος Τσαλδάρης εκφωνεί λόγο. Πίσω διακρίνεται και ο Υπουργός Ναυτικών Αλ. Σακελλαρίου.

Στις 25 Σεπτεμβρίου, η επιτροπή Πολιτικών και Εδαφικών Ζητημάτων επιφορτισμένη να επεξεργαστεί τους όρους της Συνθήκης Ειρήνης με την Ιταλία, υιοθέτησε ομόφωνα το ελληνικό αίτημα για ενσωμάτωση της περιοχής. Το άρθρο 14 της τελικής πράξης θα καθορίσει ότι η «Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμωμένας, ήτοι: Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λίψον, Σύμην, Κω και Καστελόριζον ως και τας παρακείμενας νησίδας».

Η Σοβιετική κυβέρνηση, που αρχικά διατύπωνε επιφυλάξεις σχετικά με την προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα τελικά συναίνεσε και αυτή, στην απόδοση του νησιωτικού συμπλέγματος στην χώρα μας, ωστόσο, πρόβαλε ως αυτονόητο όρο τον αφοπλισμό τους. Η απαίτηση αυτή δεν προσέκρουσε στην αντίθεση των μελών της Ειρηνευτικής Συνδιάσκεψης ενώ ελληνική πλευρά αποδέχτηκε το δεσμευτικό αυτό όρο, εφόσον δεν διαγραφόταν τότε ως πιθανή η διατάραξη των σχέσεων της με τη γειτονική Τουρκία.

Η επίσημη προσάρτηση των νησιών πραγματοποιήθηκε με την επικύρωση της Συνθήκης Ειρήνης και τη δημοσίευση του σχετικού νόμου, στις 9 Ιανουαρίου 1948 ενώ η ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση έληξε στις 7 Μαρτίου 1948, ημέρα όπου έγινε η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσής τους στην Ελλάδα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Αλεξανδρής, Κ., Το Ναυτικό μας κατά την πολεμικήν περίοδον 1941-45. Αθήναι 1952.

·         Σακελλαρίου, Αλ., Ένας Ναύαρχος θυμάται... τ.Α΄-Β΄, Εκδόσεις ΓΙΩΤΑ ΣΙΓΜΑ, Αθήναι.

·         Σβολόπουλος, Κ., Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1900-1945, Βιβλιοπωλείον Εστίας, 2001.

• Φωκάς, Δ., Έκθεση σχετικά με τη δράση του Ναυτικού κατά τον πόλεμο 1940-1944. Συνταχθείσα βάσει επισήμων στοίχειων του Γ.Ε.Ν. Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού 2002.